Mag ik je telefoonnummer? Ja hoor: 40.

Het is elf uur ’s avonds. Buiten verlichten intense bliksemschichten de hemel, maar er valt geen regen. Ineens vallen alle lichten uit, en blijft enkel de witte schijn van je laptop, die op batterij overgeschakeld is, over. In elk ander land denk je: “Oei, de bliksem is ingeslagen” of “Oh boy, boom op de elektriciteitsdraden gevallen.” Maar Kathmandu weet je: “Ach, mijn wijk is weer aan de beurt voor load shedding.”

Kathmandu is namelijk niet zomaar elke andere plek op aarde. In Kathmandu betekent regen elektriciteit. En zonder regen heb je geen stroom. Simpel, toch? Nu is het hier moessonseizoen, wat betekent dat de rivieren die de waterturbines doen draaien hoog staan en dat de meeste wijken 20-22 uur elektriciteit per dag krijgen. Maar in het droge seizoen, dat binnen enkele maanden weer volop begint, moet elke wijk soms tot 16 uur per dag delen in ‘load shedding’: zonder elektriciteit komen te zitten zodat een andere wijk kan genieten van een beetje stroom (en internet, en telefoon, en tv, en koude drank).

Ja, Nepal is geen gewoon land. Dit land heeft zich pas in 1951 voor het eerst opengesteld voor de buitenwereld, na de val van de Rana-heersers. In dit land kreeg de grootvader van Ajaya, de Nepalese vriend die ik hier bezoek, in de jaren vijftig zijn eerste paspoort, met het nummer 52. Jawel, 52. Het eerste telefoonnummer dat Ajaya’s familie ooit had, was 40. Dit is geen grap. Vreemd genoeg is het ook het enige land ter wereld met een niet-rechthoekige of -vierkantige vlag [als je ze wil zien: kijk bovenaan dit verslag, net onder de datum]. Voor de champagneliefhebbers: nieuwjaar wordt hier minstens 8 keer per jaar officieel gevierd, aangezien 8 van de etniciteiten voor hun nieuwjaar een officiële feestdag hebben bekomen. Verder moet je weten dat Nepal in de Human Development Index van de VN op de 141e plaats staat, uit 172 landen – da’s maar 7 plaatsen hoger dan Haïti, om je een idee te geven. Zelfs Myanmar staat 6 plaatsen hoger dan Nepal.

In dit speciale land volstaat één enkele nieuwe wet om een stevige vastgoedcrisis veroorzaken, als die wet stelt dat voor elke aankoop boven de 5 miljoen roepie (€50.000) moet worden aangetoond hoe dat geld verdiend is. Het probleem: er is hier exponentieel meer zwart dan wit geld. En zo is Nepal nu in een vastgoedcrisis terecht gekomen – geen speculatie, geen rommelkredieten, gewoon een nieuw stuk wetgeving.

Veel minder zakelijk zijn de kleurrijke tradities en rituelen die het leven hier bepalen. Families van de Newar-stam, zoals die van Ajaya, wonen nog samen in grote groepen. Bij de ‘joint families’, waar bijvoorbeeld 2 broers en hun respectievelijke families allemaal samenwonen, zijn 14 mensen in 1 groot huis geen uitzondering. Een zoon die de tradities in vraag stelt en alleen wil gaan wonen, da’s pas een uitzondering. Een sociaal onaanvaardbare uitzondering, dat ook. Maar de tradities beperken zich niet tot familieverplichtingen en -structuren: religie speelt hier nog een hele grote rol. Een van Ajaya’s tantes, bijvoorbeeld, brengt meer dan 4 uur per dag door in de speciale ‘geloofsruimte’: ze moet haar dagelijkse rituelen uitvoeren en offers brengen, om haar familie te beschermen. Als de astroloog zegt dat er op 16 augustus iets gaat gebeuren met een van de nonkels, wordt er prompt een achttal priesters in huis geroepen om die hele dag te bidden voor de nonkel.

Elke week is wel er een of ander religieus festival, waarbij bijvoorbeeld (in Patan, met de verjaardag van Shiva) een zware bronzen draagstoel door de straten wordt gedragen in een dikke walm van brandend wierook. Het probleem (voor de priester die in de stoel zit, tenminste) is dat er bij alle feestelijkheden ook veel plaatselijk alcohol gedronken wordt, waardoor die draagstoel om de zoveel meter kantelt en op grond terecht komt, waarna er geruzied/gevochten wordt hoe die weer verder gedragen moet worden (met eigen ogen gezien, en met eigen benen weggelopen van de opgehitste menigte). Of zoals vandaag: Teej, een festival waarop mannen verboden zijn. Vrouwen gaan in de dagen voor Teej bij elkaar op bezoek om zich helemaal vol te proppen met zoetigheden (I approve), en op de dag zelf vasten ze, trekken ze hun mooiste rode sari aan, halen ze hopen sieraden uit de kast, en dansen en zingen ze de hele dag ter ere van hun (toekomstige) echtgenoten.

Maar wat me misschien het eerst is opgevallen, toen ik twee weken gelden geland ben op de kleine rode bakstenen luchthaven van Kathmandu, is het grote aantal crèmekleurige jeeps met grote antennes en het blauwe VN-logo erop. De Verenigde Naties zijn hier overduidelijk aanwezig, en NGO’s rijzen als paddenstoelen uit de grond. Je hoeft hier maar even een beetje rond te kijken en met mensen te praten, voor je ziet waarom: Nepal is een land waar nog heel veel staat te gebeuren, maar waar er dus ook heel veel kansen en mogelijkheden zijn. Hier beweegt er wat!

Via Ajaya (die als vrijwilliger werkt bij een NGO die laptops wil verspreiden in Nepalese scholen, vooral in het verre westen) en zijn netwerk van vrienden heb ik de kans gekregen om binnen te kijken in de wereld van de ontwikkelingsorganisaties. En zo heb ik het goeie, het slechte, maar ook hoop en hopeloosheid kunnen zien. [Nvdr: als je meer zin hebt in een traditioneel reisverslag, slaag de volgende 4 alinea’s dan over]

Hoopgevend en prachtig was het weeshuis dat ik bezocht in Lubhu: 36 kinderen die hun ouders verloren hebben in de burgeroorlog groeien er, met behulp van Duits geld, heel gelukkig op. Ze spreken vloeiend Engels, blaken van zelfvertrouwen, studeren op privéscholen, en eten organisch voedsel dat geproduceerd wordt op de eigen boerderij van het weeshuis en dat klaargemaakt is met behulp van biogas dat ze zelf geproduceerd hebben uit keukenresten. Een andere ecologische NGO, ENPHO, heeft een oplossing ontwikkeld die heel goedkoop is en waar je maar 3 druppeltjes van nodig hebt om een liter water te zuiveren. Verder organiseert ENPHO ‘Wash hikes’, waarbij jongeren gaan trekken in de bergen en in elk dorpje onderweg even stoppen om de mensen te leren hoe ze hun handen moeten wassen.

Heel anders waren mijn bezoeken aan de straatkinderen van Pashupati en de Nepal Mother Foundation, een NGO die 4 studenten Sociaal Werk recent hebben opgericht en die ze nog volledig met hun eigen zakgeld financieren. Neha, het enthousiaste meisje dat de zaken runt, heeft grootse doelen voor ogen: kinderrechten in de schijnwerpers zetten en doen gelden op alle scholen in de Kathmandu Valley, de straatkinderen van Pashupati onderwijzen en voeden... maar de realiteit is heel anders. Niet dat haar doelgroep geen hulp nodig heeft: de kinderen die in smerige ‘tenten’ wonen aan de rand van de Pashupati tempel, bedelen om geld (het is een hindoetraditie om geld te geven aan behoeftigen bij die tempel) en gebruiken die centjes dan om te eten, maar vooral om Dendrite te kopen: de lijm die ze snuiven om de realiteit te vergeten en hun hongerige magen te stillen. Het was echt eye-opening om even rond te lopen in hun wereld, vol met vierjarige kindjes die al een permanente loopneus hebben door de Dendrite, achtjarigen die kettingroken, en twaalfjarigen die met vuile naalden tatoeages zetten bij elkaar...

Wat Neha probeert te doen, is de kinderen een achttal uur per dag bezighouden in hun kleine pastelgroene ruimte van 12 m2 –zodat ze tijdens die uren geen lijm kunnen snuiven. Van 10 tot 6 komen een 10 à 30-tal kinderen tussen de 2 en de 17 jaar naar het lokaaltje, waar ze les krijgen (Engels, Nepalees en wiskunde), gratis middageten, spelletjes spelen, en ten slotte film mogen kijken. Het is een nobel concept, dat is zeker. Het grote probleem is dat de kinderen eigenlijk enkel komen omdat ze film kunnen kijken. Voor de rest zijn ze het zo gewoon om volledig vrij rond te lopen, dat ze het heel moeilijk hebben met structuur en dan ook heel vaak niet komen opdagen – 8 uur per dag opgesloten zitten, is niet leuk. Bovendien begon ik bijna te wanhopen bij het ‘onderwijs’ dat ze krijgen: de kinderen zijn het niet gewoon om gezag te aanvaarden, en hebben geen schoolse vaardigheden. Neha en haar vrienden doen hun best, maar het zijn ook geen leerkrachten, en dus leren de kinderen elke dag opnieuw ‘A is for apple, B is for bear, C is for cat...’

Komt er nog bij dat er eigenlijk heel veel NGO’s deze kinderen proberen te helpen – zo veel zelfs, dat ze concurreren over wie de kinderen op bepaalde dagen mag bezighouden. Zo velen die willen helpen, en zo weinig efficiëntie. Een mens zou er nog moedeloos van worden... maar dan loop je het NGO-lokaal binnen, en hangen er plots 5 lachende meisjes rond je benen. Een paar minuten later willen ze allemaal je arm aanraken, en vragen ze (via Neha) hoe het komt dat je toch zo blank bent? Een paar dagen later denk je nog altijd terug aan het doofstomme meisje dat haar rode plastieken haarband op je hoofd plaatste, en daarna absoluut niet wilde terugnemen. Een cadeau, van een meisje dat zelf niets heeft...

[And now back to our regularly scheduled programming] Had ik al verteld dat ik hier supergoed ontvangen ben door Ajaya en zijn familie? Elke keer dat ik hun huis binnenstap, word ik door Ajaya’s moeder of tante meteen aan tafel gesleurd en krijg ik een heel bord vers fruit voorgeschoteld. Gisteren kreeg ik de eer hun feestelijkheden voor vaderdag mee te maken, waarbij alle familieleden tezamen schotels eten en cadeautjes geven aan de vader- en oomfiguren van het huis. De cadeautjes worden weliswaar niet uitgepakt (publiek dan toch): dat zou op gulzigheid wijzen. Nadat alle schotels overhandigd zijn, knielen de familieleden volgens een strikte hiërarchie om beurten voor de ‘vaders’ om hen te eren, en krijgen ze speciale gerechten te eten (waar ik meteen een dubbele portie van kreeg, want Ajaya’s familie houdt van goeie eters).

Een tiental dagen geleden ben ik mee gevraagd op familiereis naar Nagarkot, een dorpje in de bergen aan de rand van de Kathmandu Vallei. Het uitzicht waar we op gehoopt hadden, over de besneeuwde toppen van de Langtang-bergketen, bleef verstopt in de wolken, maar de leut bleef niet uit: de hele nacht speelde de familie gezellig het Nepalees kaartspel ‘Marriage’ en wisselden de roepiebriefjes snel van handen terwijl de baileys magisch in onze glaasjes bleef verschijnen. Een paar dagen daarvoor was ik naar Bhaktapur getrokken met Ajaya’s broer en een van z’n (vele) tantes. Het was geweldig om met twee plaatselijke gidsen door de prachtige historische straatjes te lopen, want zonder hen zou ik nooit chai masala (gekruide melkthee) gedronken hebben bij een bevriende spirituele schilder, of ‘king of curds’ (de plaatselijke, extreem romige en overheerlijke yoghurt) geproefd hebben.

Maar tussen alle toerisme en NGO-bezoeken, tussen al dat eten en drinken, is er ook tijd voor sport! Wie had ooit gedacht dat Marieke door sterk stromende rivieren zou waden met een mountainbike op haar schouder (omdat de weg die naast de rivier lag, door de moesson nu IN de rivier lag)? Of een trek zou doen van 10 km en onderweg een verticale kilometer zou stijgen en weer afdalen (van 1700m naar 2700m en terug)? Tijdens de eerste 4.5 km was de gemiddelde hellingsgraad 25%. Jawel, 25%. [Voor meer over de Shivapuri Vertical Kilometer, die anderen als race hebben gelopen (en wiens geestelijke gezondheid ik sterk in twijfel trek), zie: http://shivapuri.trailrunningnepal.org/] Ik heb gezweet, en afgezien! Duizenden, letterlijk duizenden trappen hebben we gedaan. Maar we hebben het gehaald.

En dat was een goeie voorbereiding voor wat komen gaat... De bergen rond de Kathmandu Vallei kunnen me namelijk niet meer tegenhouden; de besneeuwde pieken erachter lonken. Vanaf morgen begin ik aan een trek naar Annapurna Base Camp! Wish me luck!