En de wijn vloeide door de straten

Niet in Barcelona, waar m'n mixer net hard gewerkt heeft om lekker frisse gazpacho te voorschijn te toveren uit de Boquería-buit van deze morgen. Ook niet in de Valle de Quirós, in Asturias, waar ik deze maand gewwooft heb en waar dit verslag geschreven is. Nee, in Asturias vloeit er eerder cider, en niet zomaar: vanop grote hoogte wordt het gouden nat met gestrekte arm in een glas gegoten/gespetterd, dat vervolgens naar sociale traditie met veel gelach snel leeggedronken moet worden – (zogezegd?) omdat de smaak heel snel verandert nadat hij uit de fles ontsnapt.

Maar over die cider, over Asturias, en over mijn wwoofplek 'hotel rural' Fuentes de Lucía vertel ik meer in een volgend verslag. Eerst wil ik graag een dikke maand terug in de tijd. Ik had namelijk beloofd te schrijven als de Catalanen weer eens gek deden. Wel, de Catalanen zijn vaak gek, en er zijn ongetwijfeld veel verhalen gepasseerd die ik had kunnen delen, maar dit verslag gaat over gekke Spanjaarden. Spanjaarden (en toeristen) die volledig uit de bol gaan, acht dagen lang, in een anders zo rustig, mooi en proper stadje dat Pamplona heet.

Hemingway werd er diep door geïnspireerd, het is een van de bekendste Spaanse fiestas (en het moge duidelijk zijn, in feesten zijn de Spanjaarden ware experten), en ik was er nog nooit geweest. Op naar de San Fermines dus: na vijf uurtjes rijden en een stevig stuk Aragonese woestijn kwam onze oude Volkswagen Polo in een indrukwekkende rood-witte zee terecht. Iedereen, maar echt iedereen, van baby's tot oma's en opa's, was volledig in het uniform gekleed: witte broek, witte t-shirt, en rood sjaaltje (soms ook een rode sjaal rond hun middel). Ons viertal - Marta (een Catalaanse vriendin van de master), haar Mexicaanse vriend Gustavo, de Portugees-Maltese Lisa en ik – was sterk onder de indruk, en vloeide mee in de rood-witte stroom.

Onze schoenen bleven plakken aan de straatstenen waar de wijn rijkelijk over vloeide. We ontweken douches van wijn, uit waterpistolen uitgespoten over de menigte. We dansten een pad doorheen feestende menigtes waarvan de t-shirts niet langer wit, maar wel roos waren door de wijn, en verkenden het tracé dat de stieren elke ochtend volgen. We snoven de geuren op wanneer we langs de lange tafels liepen waaraan hele straten aanschuiven om samen te lunchen en weer op te laden voor wilde nachten.

En toen we 's ochtends vanop onze camping bij het prachtig dorpje Puente la Reina (ligt op de Camino de Santiago) terug in Pamplona belandden, ontdekten we post-apocalyptische scènes. Het groene gras van het Citadelpark lag volledig bezaaid met flessen, plastic bekers, tenten, en roos-rode mensen die sliepen alsof ze collectief vergast waren. Tussen dit surrealistische landschap zweefden afwisselend gauwdieven (slapende dronkaards zijn makkelijk te beroven) en mensen die spontaan aan het opruimen waren.

Eens door het Citadelpark heen, sliepen de mensen niet meer op de grond (op de eenzame uitzondering na die met een Colafles als kussen het voetpad geclaimd had), maar vooral op banken. De bars waren nog even druk bevolkt als toen we vertrokken waren, enkele uren daarvoor – maar nu serveerden ze afwisselend pintjes en koffie. De menigte zwol in de richting van el Encierro, het parcours van zo'n 830 meter dat 6 stieren elke ochtend van de 8 dagen durende San Fermines lopen. Langs het parcours, dat door de kleine straatjes van het centrum meandert en afgezet is met houten hekken, was natuurlijk geen plaats meer – daarvoor moet je de nacht door feesten, en plaats vatten rond 5 of 6 uur 's ochtends (een balkon kan je wel huren, goedgeplaatste Pamplonezen verdienen er elk jaar een fortuin mee).

Maar in de Plaza de Toros, het eindpunt van El Encierro, pasten nog wel 4 toeschouwers tussen de 19.996 anderen. Op grote schermen zagen we hoe de lopers zenuwachtig wachtten achter hun omheining ('el encierro' betekent de opsluiting, niet alleen voor de stieren die gaan lopen, maar ook op de lopers, die 's ochtends vroeg al verzamelen om gecontroleerd te worden op (al te erge) zatheid voor ze opgesloten worden aan het begin van het parcours, net voor de hekken van de stieren). Na het eerste schot vlogen de lopers uit de startblokken, om al zo ver mogelijk te raken in het parcours voor het startschot van de stieren. Wanneer die gelost werden, kwamen de 6 gespierde beesten van 600 kg uit de hekken gesprongen, om met een duivelse snelheid door de straten te lopen en te glijden, met een herder en een aantal jongere beesten erachteraan.

De stieren leggen de afstand gemiddeld af in minder dan 3 minuten, waarbij er over het algemeen niet al te veel gevaar is - tenzij ze afwijken van hun koers. Kuddebeesten zijnde, lopen ze normaal allemaal rechtdoor naar de Plaza de Toros zonder al te veel erg – maar als er een afgeleid raakt (omdat er iemand voor zijn voeten valt, of omdat een loper aan zijn horens of flanken komt) en de weg verliest, kan zijn woede dodelijk zijn. Tijdens onze Encierro vielen er gelukkig geen zwaargewonden, al werd een Japanse toerist een vijftigtal meter meegesleept aan een van de horens van een stier: zijn rode neksjaaltje was over een horen geglipt!

Xavier, mijn onderzoeksupervisor op het werk, vertelde me dat el Encierro en de San Fermines nog altijd een belangrijk deel van de Spaanse cultuur vormen, ook al lijkt het tegenwoordig soms alsof de feesten vooral buitenlanders lokken. Hij herinnert zich bijvoorbeeld nog goed dat zijn moeder hem als kind elke ochtend van de San Fermines wakker maakte om op de televisie de stierenloop van die dag te zien. En inderdaad, elke dag wordt de stierenloop op nationale televisie uitvoerig geanalyseerd.

Wat Xavier me niet wist te vertellen, is dat er nog een vervolg is op de stierenloop, in de Plaza de Toros. Als toeschouwers zagen we het volgende: eerst kwamen de snelste lopers uitbundig de plaza binnengespurt, dolgelukkig omdat ze de stieren ontlopen hadden. Daarna stormden de toros de plaza over, om meteen via de tegenoverstaande uitgang weer te verdwijnen. Ook de resterende beesten verdwenen na hun aankomst snel uit de arena. De rest van de lopers kwam vervolgens binnengejogd, allemaal met een grote smile op hun gezicht. Ze juichten, keken rond naar de 20.000 gezichten die hen hadden zien lopen, namen foto's van de plaza... en toen sloten de deuren van de arena zich opnieuw.

Een driehondertal lopers zat opgesloten in de plaza, en wij wisten helemaal niet waarom. Tot er weer een deur openging, en een stier de volle arena binnenstormde! Witte en roze lijven vlogen in het rond, het publiek werd er helemaal wild van. Nog vijf keer daarna werd een stier (het bleken vaquillas te zijn, jonge vaarzen die – gelukkig – beschermende sokken over hun horens droegen) de arena binnengelaten, om enkele minuten tussen de lopers rond te spurten. Wanneer het stiertje (dat natuurlijk erg bang was) minder geanimeerd werd en minder begon aan te vallen, porden te lopers het dier aan. Maar blijkbaar heerst er wel een onuitgesproken regel: niemand mag aan de horens van de stier komen. En wanneer een loper dat wel deed, zongen 20.000 stemmen allemaal tegelijk: “Hijo de puta, hijo de puta!” (wat ik hier even niet ga vertalen).

Een erg verrassend einde dus, dat ik meer met m'n handen voor m'n gezicht bekeek dan iets anders. Erg verrassende feesten ook, waarvan ik blij ben dat ik ze eens in m'n leven gezien heb. Een keer is wel genoeg: wat een gekte!

Als afscheid uit Pamplona, dat ondertussen waarschijnlijk weer is gaan slapen nadat de wijnrode straten helemaal schoongesproeid, gespoten en geschrobd waren, kregen we het volgende beeld mee: een sanferminero die in de koffer van een wagen lag te slapen, om 10 uur 's morgens in de volle zon. Of hoe de San Fermines een les waren in vreemde slaaphoudingen.